Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa gwarantuje migrantom szeroki dostęp do rynku pracy, edukacji i działań aktywizacyjnych.
Mogą oni m.in. rejestrować się w powiatowym urzędzie pracy i jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy korzystać, na tych samych zasadach jak obywatele polscy, z różnych form wsparcia dostępnych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Na specjalnych zasadach mogą również ubiegać się o nadanie nr PESEL, który umożliwia dostęp do szeregu usług publicznych.
Mogą także otrzymywać wsparcie w ramach projektów dofinansowanych z EFS w obszarze rynku pracy oraz włączenia społecznego, ale po spełnieniu określonych warunków.

W przypadku gdy migranci z Ukrainy są przyjmowani do już realizowanych projektów dofinansowanych z EFS m.in. poprzez zwiększenie wartości projektu oraz liczby uczestników, zakres oferowanego wsparcia, w związku z udziałem nowych uczestników, musi zachować pierwotny charakter i cele.

Wsparciem mogą być objęci:

• obywatele Ukrainy, którzy wjechali bezpośrednio z Ukrainy od 24 lutego br. posiadający stosowny stempel w paszporcie lub dokument potwierdzający nadanie nr PESEL na specjalnych zasadach (do czasu uzyskania nr PESEL możliwe jest przyjmowanie do projektów na podstawie oświadczenia potwierdzającego spełnienie warunków, a oświadczenie powinno być dodatkowo uprawdopodobnione np. poprzez przedłożenie złożonego wniosku o nadanie nr PESEL; jednak wraz z rozpoczęciem pierwszej formy wsparcia, osoby powinny mieć już właściwy dokument potwierdzający ich status)
• obywatele Ukrainy przebywający legalnie w Polsce przed 24 lutego br. i posiadający wizę lub kartę pobytu ważną co najmniej do 24.02.2022 r.
• inni obywatele Ukrainy (niepodlegający pod specustawę) na podstawie zaświadczenia o objęciu ochroną czasową zgodnie z decyzją Wykonawczą Rady (UE) 2022/382.

Obywatele Ukrainy mogą uczestniczyć w projektach jeżeli spełniają warunki grupy docelowej w ramach danego Działania/Poddziałania czyli na zasadach ogólnych, analogicznie jak obywatele polscy. Realizator projektu musi przestrzegać spełnienia wszystkich kryteriów określonych dla konkursu, w którym projekt otrzymał dofinansowanie, w tym kryteriów dotyczących grupy docelowej. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, nie ma możliwości zastosowania odstępstw w tym zakresie. Obywatele Ukrainy, na takich samych zasadach jak Polacy, muszą przedstawić dokumenty potwierdzające ich kwalifikowalność w projekcie.


Oś VIII. Zatrudnienie

W przypadku Osi VIII, wsparcie kierowane jest do osób, które posiadają dostęp do polskiego rynku pracy i mogą podjąć zatrudnienie, a udział w projekcie determinowany jest statusem na rynku pracy.

Obywatel Ukrainy musi zatem dostarczyć dokument potwierdzający, że jest osobą bezrobotną lub bierną zawodowo tj. zaświadczenie z ZUS potwierdzające fakt, że dana osoba nie ma odprowadzanych składek z tytułu zatrudnienia w Polsce (co związane jest z koniecznością posiadania nr PESEL) lub zaświadczenie z powiatowego urzędu pracy o byciu zarejestrowanym jako osoba bezrobotna.

Jeżeli obywatel Ukrainy nie posiada zaświadczenia potwierdzającego niepełnosprawność, nie będzie mógł być wykazywany w projekcie jako osoba z niepełnosprawnością.

W przypadku projektów gdzie obowiązuje kryterium dotyczące rewitalizacji np. w ramach Poddziałania VIII.2.2, i gdzie uczestnikami mogą być wyłącznie mieszkańcy Łodzi z obszaru rewitalizowanego lub osoby przeniesione w związku z wdrażaniem procesu rewitalizacji, uczestnikami nie mogą być obywatele Ukrainy, którzy jedynie otrzymują np. wsparcie żywieniowe na ww. obszarze, ale muszą to być osoby, które faktycznie przebywają na tym terenie. Powyższy warunek powinien być zweryfikowany nie tylko w oparciu o oświadczenie kandydata, lecz również na podstawie innych dokumentów np. zaświadczenia o przebywaniu w punkcie pomocy dla uchodźców zlokalizowanych na tym terenie. 

Z możliwości wsparcia dla obywateli Ukrainy wyłączone jest udzielanie dotacji na samozatrudnienie (dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej mogą uzyskać obywatele Ukrainy z powiatowego urzędu pracy, po zarejestrowaniu się, wyłącznie w ramach środków krajowych czyli poza projektami EFS).


Oś IX. Włączenie społeczne

Możliwość udziału obywateli Ukrainy w projektach w ramach Osi IX wynika bezpośrednio z zapisów Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków EFS i EFRR na lata 2014-2020. Wsparciem mogą być tu obejmowane osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w tym osoby bezrobotne, które w pierwszej kolejności wymagają aktywizacji społecznej tj. m.in osoby spełniające  co najmniej jedną z przesłanek określonych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Obywatele Ukrainy muszą przedstawić dokumenty potwierdzające ich kwalifikowalność w projekcie tj. dokumenty potwierdzające spełnienie co najmniej jednej z przesłanek wykluczenia społecznego. W przypadku potwierdzania statusu na rynku pracy – zaświadczenie z ZUS potwierdzające fakt, że dana osoba nie ma odprowadzanych składek z tytułu zatrudnienia w Polsce (co związane jest z koniecznością posiadania nr PESEL) lub zaświadczenie z powiatowego urzędu pracy o byciu zarejestrowanym jako osoba bezrobotna.

W przypadku projektów gdzie obowiązuje kryterium dotyczące rewitalizacji np. w ramach Poddziałania IX.1.3, i gdzie uczestnikami mogą być wyłącznie mieszkańcy Łodzi z obszaru rewitalizowanego lub osoby przeniesione w związku z wdrażaniem procesu rewitalizacji, uczestnikami nie mogą być obywatele Ukrainy, którzy jedynie otrzymują np. wsparcie żywieniowe na ww. obszarze, ale muszą to być osoby, które faktycznie przebywają na tym terenie. Powyższy warunek powinien być zweryfikowany nie tylko w oparciu o oświadczenie kandydata, lecz również na podstawie innych dokumentów np. zaświadczenia o przebywaniu w punkcie pomocy dla uchodźców zlokalizowanych na tym terenie.

Do projektów z zakresu usług społecznych i zdrowotnych, mogą być przyjmowani obywatele Ukrainy pod warunkiem, że spełniają definicję osoby potrzebującej wsparcia w codziennym  funkcjonowaniu (tj. ze względu na stan zdrowia lub niepełnosprawność wymagają opieki lub wsparcia w związku z niemożnością samodzielnego wykonywania co najmniej jednej z podstawowych czynności dnia codziennego) lub osoby zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym.
W przypadku usług zdrowotnych, dokumentem potwierdzającym potrzebę wsparcia w codziennym funkcjonowaniu może być np. orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub inny dokument równoważny, zaświadczenie lekarskie, skierowanie wystawione przez lekarza do objęcia usługą zdrowotną, wypełniony formularz oceny pacjenta wg Skali Bartehl czy oświadczenie o potrzebie wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.
W przypadku usług społecznych np. kwalifikowania dzieci i młodzieży z Ukrainy do placówek wsparcia dziennego, w tym świetlic środowiskowych, należy weryfikować spełnianie przesłanek zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym.